VỤ ĐÒI ĐẤT TOÀ KHÂM SỨ HÀ NỘI , GIÁO XỨ THÁI HÀ , NGĂN CHẬN QUỐC LỘ 1 Ở HÀ TỈNH, LẤN CHIẾM ĐẤT CÔNG : GIÁO DÂN TC GIÁO BẤT TUÂN LUẬT PHÁP...
VỤ ĐÒI ĐẤT TOÀ KHÂM SỨ HÀ NỘI , GIÁO XỨ THÁI HÀ , NGĂN CHẬN QUỐC LỘ 1 Ở HÀ TỈNH, LẤN CHIẾM ĐẤT CÔNG : GIÁO DÂN TC GIÁO BẤT TUÂN LUẬT PHÁP LÀ TRƯỜNG HỢP CÁ BIỆT HAY HỌ CÓ TRUYỀN THỐNG LÂU ĐỜI.
Một tài tiệu lưu trử ở văn khố Pháp ghi:
Lanessan , một quan chức cao cấp của chính quyền thuộc địa, trong bản báo cáo với Bộ Pháp quốc hải ngoại, viết :
Ở Trung kỳ , nơi Nho Sĩ đông hơn ở Bắc kỳ nhiều, họ bị tủi nhục bởi vô số những xúc phạm mà quân đội Pháp gây ra cho các quan lại cao cấp nhất, bởi các khoảng tiền phạt mà Phật tử ở một số tỉnh phải đóng cho người theo đạo Gia Tô và bởi thái độ của người Gia Tô khắp nơi không chịu nộp thuế, sưu dịch, tóm lại , không chịu tuân theo uy quyền của quan lại. Về việc này, quan toàn quyền Lanessan nêu ra một thí dụ điển hình :
Viên Tổng đốc và các Tri Phủ của một tỉnh ở Trung Kỳ kể với ông ta rằng các tín đồ Gia Tô giáo không tuân lệnh nộp thuế, làm xâu,v.v... của giới chức địa phương; ông ta hỏi sao không bắt họ phải tuân lệnh như bắt Phật tử. Viên Tri phủ của một nơi có nhiều tín đồ Gia Tô giáo trả lời : "Chúng tôi đã thử làm như thế, nhưng nhân viên chúng tôi bao giờ cũng được trả lời bằng những phát súng". Hầu như khắp nơi, ở Bắc cũng như ở Trung Kỳ, các tín đồ Gia Tô giáo đã hoặc ít hoặc nhiều từ khước các bổn phận mà những người Việt Nam khác phải làm,và họ được những giáo sĩ thừa sai khuyến khích làm như thế. Tình trạng đó đưa đến kết qủa tất nhiên là sự hiềm thù sâu xa giữa hai hạng dân, và đó là nguyên nhân của các hổn loạn địa phương, nhất là tại các tỉnh phía Bắc Trung Kỳ.
( Trích từ : Ghi chú về tình hình chính trị và kinh tế ở Bắc kỳ và trung kỳ, ngày 13/7/1887, Thư khố Bộ Pháp quốc Hải ngoại, A 00(22), hộp 2.
Hm st từ Du Nguyen
